Weksle to jedne z papierów wartościowych. Nie wymagają dla ważności ani specjalnego blankietu, ani potwierdzenia u notariusza. Wystarczy, żeby weksel został sporządzony na piśmie z nazwą „weksel”. Jednym z rodzajów weksli jest weksel in blanco. Co to jest weksel, jakie są jego wady i zalety i jak wystawić go bezpiecznie? Oto wszystko, co warto o nim wiedzieć.

Weksel jest papierem wartościowym, który wystarczy sporządzić na piśmie. Jednak jego treść jest regulowana przepisami prawa wekslowego. Zgodnie z nimi, w wekslu powinno znaleźć się bezwarunkowe zobowiązanie zapłaty należności na rzecz osoby lub firmy, data i miejsce wystawienia, termin i miejsce/sposób płatności oraz własnoręczny podpis wystawcy. Brak któregoś z wymienionych elementów może skutkować uznaniem weksla za nieważny. Weksel zazwyczaj jest rodzajem zabezpieczenia umowy pożyczkowej, kredytowej czy faktoringowej. Często banki i inne instytucje finansowe traktują weksle obligatoryjnie i nie podlega to żadnym negocjacjom.

Weksel in blanco to specyficzny rodzaj weksla, który podczas podpisywania nie ma wypełnionych wszystkich pozycji. Najczęściej są to weksle, które nie mają podanej kwoty do zapłaty. Mogą nie zawierać też np. terminu zapłaty czy nazwiska wierzyciela, na rzecz którego ma być płatność. W skrajnych przypadkach weksel in blanco może nie zawierać żadnych danych poza podpisem wystawiającego. Weksel, w tym in blanco jest wykorzystywany w sytuacji, gdy dłużnik nie wywiązuje się ze spłaty zobowiązania w terminie. Wtedy wierzyciel wypełnia go o brakujące informacje, w tym kwotę i termin zapłaty, po czym wzywa wystawcę do zapłaty. Dzięki wekslowi możliwe jest prostsze i szybsze przeprowadzenie sprawy o zapłatę w postępowaniu sądowym.

Weksel ma kilka zalet dla wierzyciela. Po pierwsze, weksel in blanco daje wierzycielowi możliwość uzupełnienia brakujących danych zgodnie z treścią umowy lub deklaracji wekslowej, która jest dodatkowym dokumentem określającym warunki spłaty. Po drugie, upraszcza on dochodzenie należności w przypadku niewypłacalności dłużnika, ponieważ wystarczy złożyć wniosek o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu uproszczonym, bez konieczności udowadniania istnienia i wysokości długu. Po trzecie, weksel in blanco ma charakter abstrakcyjny, co oznacza, że nie jest związany z konkretną umową i nie traci ważności nawet jeśli umowa jest nieważna lub niewykonalna.

Jednak weksel ten nie jest pozbawiony wad, które z kolei dotyczą dłużnika. Np. wiąże się z dużym ryzykiem nadużycia ze strony wierzyciela, który może wpisać na nim wyższą kwotę, niż wynika to z umowy lub deklaracji wekslowej. Ponadto weksel in blanco jest bardzo trudny do unieważnienia lub odwołania, ponieważ jedynym dowodem na jego istnienie jest sam dokument i podpis dłużnika. Do tego może zostać przeniesiony na inną osobę (tzw. indos), która może dochodzić zapłaty na podstawie weksla bez względu na to, czy zna treść umowy lub deklaracji wekslowej.

Zanim wystawi się weksel in blanco, warto znać ryzyko, jakie się z tym wiąże i jak je zminimalizować. Istnieją trzy sposoby na zmniejszenie ryzyka związanego z wekslami in blanco. Są to:

• deklaracja wekslowa – to załącznik do weksla wskazujący wierzycielowi warunki wypełnienia brakujących elementów dokumentu. Może to być sposób wyliczenia kwoty czy maksymalna kwota, jakiej może żądać. Deklaracja powinna zostać podpisana przez obie strony.
• wypełnienie elementów weksla – ryzyko będzie tym mniejsze, im więcej wystawca sam wypełni elementów. Najlepiej wypełnić go w tylu pozycjach, ile tylko jest możliwe. Szczególnie należy pamiętać o wpisaniu daty wystawienia oraz danych wierzyciela.
• klauzula „zapłacę na rzecz, a nie na zlecenie” – ten ruch minimalizuje ryzyko związane z przeniesieniem przez wierzyciela weksla na inną osobę, czyli „indos weksla”. Według prawa łatwiej jest bronić się przed nieuzasadnionymi roszczeniami pierwotnego wierzyciela niż osoby, na którą przeniesie on weksel. W stosunku do nabywcy nie wolno np. podnosić zarzutu o za wysoką kwotę na wekslu. Pozostaje tylko próbować udowodnić, że wiedział on o tym, że weksel został wypełniony niewłaściwie czy nabył go w złej wierze z chęcią działania przeciwko wystawcy. To jednak łatwe nie jest. Klauzula ta nie uniemożliwia przeniesienia praw do wierzytelności, ale już nie w drodze „indosu”.

Weksel in blanco jest dokumentem o dużej sile prawnej i skuteczności egzekucyjnej, ale także o dużym ryzyku dla dłużnika. Zanim się go podpisze, należy dokładnie zapoznać się z warunkami umowy lub deklaracji wekslowej i sprawdzić wiarygodność i uczciwość wierzyciela. Weksel in blanco nie powinien być podpisywany lekkomyślnie ani pod presją.